Na “Malva”
van de Nederlandse Hagar Peeters opnieuw het verhaal van een Grote Boze Vader
op mijn leestafel. Is dit boek, onlangs vertaald uit het Frans (“Un amour
impossible”), een roman? Ja, want het verhaal leest als een roman, en nog een knap
geschreven roman ook. Maar tegelijk moet je weten dat geen enkel detail
verzonnen is. Christine Angot heeft zelfs de moeite niet gedaan om de
persoonsnamen te veranderen. Alles wat zij schrijft, is echt zo gebeurd.
Het is het
verhaal van drie kapotte levens: dat van de schrijfster zelf, dat van haar
moeder en dat van haar vader. Al kan je je bij die laatste afvragen: besefte
hij dat zelf wel? Hij leek altijd en overal als winnaar uit de strijd tevoorschijn
te komen. Maar dat was slechts schijnbaar zo; in feite was hij de grootste
verliezer van allemaal. Want als mens was hij een nul, een onmens, een monster.
En had dat niet eens door!
Pierre werd
verliefd op Rachel en zij op hem. Alleen, hij behoorde tot een hoge sociale
klasse en zij niet. Hij bekleedde een voorname, goedbetaalde functie en leidde
in de Franse hoofdstad een rijk sociaal en cultureel leven; zij was een
eenvoudige vrouw van het platteland, van bescheiden komaf. En zij geloofde dat
hij werkelijk van haar hield en haar altijd trouw zou blijven. Terwijl hij zo
mooi praatte en haar zo elegant rond zijn vinger wond dat zij alles wat hij
haar voorstelde maar bleef aanvaarden, al zou een buitenstaander verbijsterd
hebben staan staren hoe die vrouw zich liet misbruiken. Eens te meer: liefde,
wat is dat toch? Welke ongehoorde dingen laat ze mensen toch doen? Is het
liefde als je je laat vernederen en herleiden tot een ding, wanneer je jezelf
daarvan geen rekenschap geeft? Tot het einde van het boek toe zal Rachel
tegenover haar dochter blijven volhouden dat zij werkelijk van haar papa hield.
Daarzonder kan je niet verklaren wat er allemaal is geschied.
Pierre en
Rachel waren het erover eens dat zij een kind wilden. Maar Pierre hield Rachel
duidelijk voor dat hij niet wilde huwen met haar, en dat hij ook niet met haar
wilde samenwonen. Hij wilde zijn eigen leven kunnen blijven leiden, met zijn
beroepsbezigheden, zijn familie, zijn vrienden en vriendinnen.
Verantwoordelijkheid opnemen voor het kind wilde hij niet. Dat was allemaal
duidelijk van tevoren gezegd en toch ging Rachel mee in Pierres verlangen. Het
kind dat daaruit voortkwam, heette Christine. En op het gemeentehuis werd
genoteerd: “Van een onbekende vader”. En Pierres familie bleef jarenlang onwetend
over het feit dat hij papa was geworden van een buitenechtelijk kind.
Christine
hield zielsveel van haar moeder en vader, zoals enkel een kind dat kan. Zij
schonk haar vertrouwen en liefde totaal. Dat vader zoveel en zo lang afwezig
was? Wat wil je? Dat scherpte haar liefde voor hem enkel nog aan! Liefde,
liefde!
Pierre en
Rachel zagen elkaar steeds minder. Zij nam de zorg voor Christine volledig op
zich, woekerde met de centjes die hij haar toestuurde, en bleef van hem houden.
Totdat Pierre haar op een dag kwam vertellen dat hij… in het huwelijk was
getreden met een andere vrouw, en dat er een kind op komst was. Rachels wereld
stortte in. Maar nog viel zij hem niet af! Christine is intussen al heel wat
jaartjes ouder en mag haar papa alleen gaan opzoeken in Parijs. Dat is niet zo
dichtbij, en daarom blijft zij ook bij hem logeren.
Ik aarzel nu
om verder te schrijven, niet omdat ik de lezer het einde van dit intrieste
verhaal niet wil verklappen, maar omdat ik weerom misselijk word van wat papa
Pierre toen met zijn dochter heeft gedaan… Lees het zelf, ik wil het niet
gezegd hebben. En lees wat mama Rachel deed, of naliet te doen, toen zij van
een derde persoon te horen kreeg wat er daar in Pierres appartement allemaal geschiedde…
Eén
overwinning behaalden Christine en haar moeder uiteindelijk toch: zij dwongen
Pierre ertoe om eindelijk, na zeer veel jaren, zichzelf op het gemeentehuis aan
te melden als de natuurlijke vader van Christine. Maar aan het einde van het
boek laat de auteur bloednuchter verstaan hoe weinig dat er uiteindelijk nog
toe deed, zowel voor Pierre als voor Christine zelf.
Hoe snijdend
hard Christine Angot het verhaal ook op papier zet – zowel haar vader als
haar moeder komen er zeer bekaaid van af –, toch geloof ik haar wanneer
zij in een interview beweert dat zij met dit boek geen wraakoefening heeft
willen voltrekken. Het is heel ontroerend hoe er in de laatste vijfentwintig
bladzijden een reële mildheid in het verhaal binnensluipt, waarvan de
protagonisten zichzelf in het begin niet eens bewust zijn. Gaandeweg, Rachel is
dan al meer dan tachtig jaar oud, komt het inzicht hoe fout alles wel was en
hoe verblind zij altijd is geweest; en met het inzicht komt ook het berouw.
Eindelijk!
Na de
ongeremde liefde die Christine haar moeder als kind toedroeg, heeft zij haar
vele jaren lang gehaat en het contact zelfs verbroken. Nu, gelouterd door het
leven, is toenadering tot elkaar weer mogelijk en kijken zij samen terug op het
slagveld dat achter hen ligt. Het slagveld van de liefde… maar ook en evenzeer
van een egoïsme dat geen enkele grens kent en nergens voor terugdeinst.
Etienne
Eertmans
20 augustus
2016
Geen opmerkingen:
Een reactie posten