zaterdag 20 augustus 2016

Een geknakte bloem - Over "Een onmogelijke liefde" van Christine Angot

Na “Malva” van de Nederlandse Hagar Peeters opnieuw het verhaal van een Grote Boze Vader op mijn leestafel. Is dit boek, onlangs vertaald uit het Frans (“Un amour impossible”), een roman? Ja, want het verhaal leest als een roman, en nog een knap geschreven roman ook. Maar tegelijk moet je weten dat geen enkel detail verzonnen is. Christine Angot heeft zelfs de moeite niet gedaan om de persoonsnamen te veranderen. Alles wat zij schrijft, is echt zo gebeurd.

Het is het verhaal van drie kapotte levens: dat van de schrijfster zelf, dat van haar moeder en dat van haar vader. Al kan je je bij die laatste afvragen: besefte hij dat zelf wel? Hij leek altijd en overal als winnaar uit de strijd tevoorschijn te komen. Maar dat was slechts schijnbaar zo; in feite was hij de grootste verliezer van allemaal. Want als mens was hij een nul, een onmens, een monster. En had dat niet eens door!

Pierre werd verliefd op Rachel en zij op hem. Alleen, hij behoorde tot een hoge sociale klasse en zij niet. Hij bekleedde een voorname, goedbetaalde functie en leidde in de Franse hoofdstad een rijk sociaal en cultureel leven; zij was een eenvoudige vrouw van het platteland, van bescheiden komaf. En zij geloofde dat hij werkelijk van haar hield en haar altijd trouw zou blijven. Terwijl hij zo mooi praatte en haar zo elegant rond zijn vinger wond dat zij alles wat hij haar voorstelde maar bleef aanvaarden, al zou een buitenstaander verbijsterd hebben staan staren hoe die vrouw zich liet misbruiken. Eens te meer: liefde, wat is dat toch? Welke ongehoorde dingen laat ze mensen toch doen? Is het liefde als je je laat vernederen en herleiden tot een ding, wanneer je jezelf daarvan geen rekenschap geeft? Tot het einde van het boek toe zal Rachel tegenover haar dochter blijven volhouden dat zij werkelijk van haar papa hield. Daarzonder kan je niet verklaren wat er allemaal is geschied.

Pierre en Rachel waren het erover eens dat zij een kind wilden. Maar Pierre hield Rachel duidelijk voor dat hij niet wilde huwen met haar, en dat hij ook niet met haar wilde samenwonen. Hij wilde zijn eigen leven kunnen blijven leiden, met zijn beroepsbezigheden, zijn familie, zijn vrienden en vriendinnen. Verantwoordelijkheid opnemen voor het kind wilde hij niet. Dat was allemaal duidelijk van tevoren gezegd en toch ging Rachel mee in Pierres verlangen. Het kind dat daaruit voortkwam, heette Christine. En op het gemeentehuis werd genoteerd: “Van een onbekende vader”. En Pierres familie bleef jarenlang onwetend over het feit dat hij papa was geworden van een buitenechtelijk kind.

Christine hield zielsveel van haar moeder en vader, zoals enkel een kind dat kan. Zij schonk haar vertrouwen en liefde totaal. Dat vader zoveel en zo lang afwezig was? Wat wil je? Dat scherpte haar liefde voor hem enkel nog aan! Liefde, liefde!

Pierre en Rachel zagen elkaar steeds minder. Zij nam de zorg voor Christine volledig op zich, woekerde met de centjes die hij haar toestuurde, en bleef van hem houden. Totdat Pierre haar op een dag kwam vertellen dat hij… in het huwelijk was getreden met een andere vrouw, en dat er een kind op komst was. Rachels wereld stortte in. Maar nog viel zij hem niet af! Christine is intussen al heel wat jaartjes ouder en mag haar papa alleen gaan opzoeken in Parijs. Dat is niet zo dichtbij, en daarom blijft zij ook bij hem logeren.

Ik aarzel nu om verder te schrijven, niet omdat ik de lezer het einde van dit intrieste verhaal niet wil verklappen, maar omdat ik weerom misselijk word van wat papa Pierre toen met zijn dochter heeft gedaan… Lees het zelf, ik wil het niet gezegd hebben. En lees wat mama Rachel deed, of naliet te doen, toen zij van een derde persoon te horen kreeg wat er daar in Pierres appartement allemaal geschiedde…

Eén overwinning behaalden Christine en haar moeder uiteindelijk toch: zij dwongen Pierre ertoe om eindelijk, na zeer veel jaren, zichzelf op het gemeentehuis aan te melden als de natuurlijke vader van Christine. Maar aan het einde van het boek laat de auteur bloednuchter verstaan hoe weinig dat er uiteindelijk nog toe deed, zowel voor Pierre als voor Christine zelf.

Hoe snijdend hard Christine Angot het verhaal ook op papier zet – zowel haar vader als haar moeder komen er zeer bekaaid van af –, toch geloof ik haar wanneer zij in een interview beweert dat zij met dit boek geen wraakoefening heeft willen voltrekken. Het is heel ontroerend hoe er in de laatste vijfentwintig bladzijden een reële mildheid in het verhaal binnensluipt, waarvan de protagonisten zichzelf in het begin niet eens bewust zijn. Gaandeweg, Rachel is dan al meer dan tachtig jaar oud, komt het inzicht hoe fout alles wel was en hoe verblind zij altijd is geweest; en met het inzicht komt ook het berouw. Eindelijk!

Na de ongeremde liefde die Christine haar moeder als kind toedroeg, heeft zij haar vele jaren lang gehaat en het contact zelfs verbroken. Nu, gelouterd door het leven, is toenadering tot elkaar weer mogelijk en kijken zij samen terug op het slagveld dat achter hen ligt. Het slagveld van de liefde… maar ook en evenzeer van een egoïsme dat geen enkele grens kent en nergens voor terugdeinst.

Etienne Eertmans

20 augustus 2016

Geen opmerkingen:

Een reactie posten